Mury obronne

Historia powstania murów obronnych sięga XIII w., kiedy to mieszczanie średzcy wystąpili do króla Karola Luksemburskiego o zezwolenie na budowę.

Mury poprowadzono wzdłuż granic miasta i połączono je z (już dziś nie istniejącymi) zabudowaniami zamku kasztelańskiego.
W kilkudziesięciometrowych odstępach wykonano półokrągłe i wieloboczne baszty. Do miasta prowadziły cztery bramy: Wrocławska, Świdnicka, Legnicka, oraz Rzeźnicza.
Obwarowanie wymagały starannej opieki i regularnych napraw, dlatego każdy fragment pozostawał pod opieką poszczególnych cechów rzemieślniczych.
Do dziś zachowało się ok.1700 m. murów.

   Ratusz
 
Prawdopodobnie na miejscu dzisiejszego, pochodzącego z XV wieku ratusza istniał wcześniejszy, z XIII w. Budynek został zbudowany na planie litery L, krótsze, północne skrzydło połączono z już istniejącą wieżą więzienną. W obu skrzydłach znajdowały się przejazdy, jeden z nich zachował się do dziś w niezmienionym kształcie.

Obok najokazalszej, wyróżniającej się gotyckim sklepieniem sali rajców, w ratuszu znajdował się także sąd, waga miejska i szynk.
Ze skromnego wystroju zewnętrznego do dziś zachowała się dekoracja szczytu południowego z odnowionymi wnękami okiennymi i piękną dekoracją malarską oraz krenelarz, najlepiej widoczny w skrzydle północnym.

  Kościół Najświętszej Marii Panny

Ufundowany przez księcia Henryka Brodatego, wzniesiony ok. 1220 r. w stylu romańskim, wielokrotnie przebudowany w wiekach XVI-XVIII. do dziś zachowały się cenne fragmenty: wnęki w północnej ścianie prezbiterium, apsydy, bazy portalu.

W latach 1220-1232 wybudowano poza granicami miasta szpital dla trędowatych wraz z kościołem Najświętszej Marii Panny. Fundatorem zespołu był książę Henryk Brodaty.
troskliwą zaś opiekunką św. Jadwiga.

W 1620 r. podczas działań wojennych kościół wykorzystywano jako stajnię dla koni. W czasie gruntownego remontu otynkowano, pierwotnie ceglane, mury. Odbudowę zakończono pod koniec XVII wieku.
Wiek XIX przyniósł kolejne zmiany. Kościół ponownie służył jako garnizon wojskowy.
Obecnie pełni swoje pierwotne funkcje i jest udostępniony dla zwiedzających.

   Kościół św. Andrzeja 

Świątynia jest jedną z najstarszych budowli w mieście. Krzyżują się w nim trzy style architektoniczne: romański, gotycki i  barokowy. Warte obejrzenia są ołtarz główny z XVIII w., barokowa ambona z XVII w.

Początki kościoła św. Andrzeja sięgają XII w. Z pierwotnej dwunastowiecznej budowli zachowały się jedynie ściany zewnętrzne naw bocznych. W 1248 r. w czasie walk między synami Henryka Pobożnego kościół najprawdopodobniej spłonął wraz z ukrywającą się w nim grupą pięciuset mieszczan. Z końcem XIII w. odbudowano nawę główną, która w niezmienionym kształcie przetrwała do dziś.
W XIV wieku kościół przebudowano, lecz nie zmieniło się jego pierwotne założenie. Obiekt  zyskał wolnostojącą dzwonnicę i zakrystię. Podczas późniejszych prac zmianie uległo prezbiterium. Przykryto je monumentalnym, stromym dachem, który góruje nad miastem. W 1634 r. kościół ponownie uległ zniszczeniu w wyniku pożaru. Jednak już w wigilię Bożego Narodzenia 1645 r. po raz pierwszy zabrzmiały dzwony zawieszone w odbudowanej wieży. Jeden z nich zachował się do dziś. Pod koniec XVII w. Kościół wzbogacił się o organy i barokowy ołtarz.
W połowie XIX w.  zburzono ścianę zachodnią, a  na jej miejscu postawiono neogotycki masyw. Ostatnie prace, które zmieniły wygląd świątyni polegały na wzniesieniu szeregu przypór.